Excelsior, een tegenstander met allure

Natuurlijk is PSV mijn club, maar ik moet bekennen dat ik ook een zwak heb voor onze tegenstander van morgenmiddag, Excelsior. Het zijn niet die rood-zwarte shirts, en ook niet om  het imago van kabouterclub (nou ja, ook wel een beetje), het is vooral die exotische naam, Excelsior. Het mag dan een kleine club zijn, maar dankzij de naam is Excelsior een tegenstander met allure

Excelsior is - voor wie het niet mocht weten - Latijn. Het is de vergrotende trap van excelsus, hoog, de betekenis is dus 'hoger' of 'steeds hoger'; het wordt ook wel gebruikt in de betekenis van 'uitstekend' oftewel 'excellent'. In de tijd dat veel voetbalclubs werden opgericht, eind negentiende, begin twintigste eeuw, was er altijd wel een bestuurslid dat had doorgeleerd en voorstelde om een geleerd klinkende Griekse of Latijnse term in de clubnaam te verwerken. Soms was dat een bestaand woord zoals Velocitas (snelheid, zelfde betekenis als Vitesse) of Fortuna (geluk, fortuin), een enkele keer de naam van een historische figuur (Xerxes), maar vaker een mythologische held wiens naam moed of kracht uitstraalde: Achilles, Hermes, Heracles, Ajax ... ja, zelfs 020 is vernoemd naar een held uit de oudheid, al zullen sommigen bij de naam eerder denken aan het schoonmaakmiddel ...

Een bijzonder geval zijn streeknamen. Die worden soms verwerkt in de namen van sportverenigingen, maar ook in die van producten. Een aantal jaren geleden kwam het Brabantse biermerk Bavaria in het nieuws doordat het in Beieren onder vuur was komen te liggen: Bavaria is immers de Latijnse naam voor Beieren. De Duitsers stelden voor om het bier in Beieren te verkopen als Brabantia, Latijn voor Brabant. Ze hadden blijkbaar niet in de gaten dat Brabantia al een gedeponeerde merknaam was en trouwens ook de naam van een Eindhovense voetbalclub. Ik wist als kind ook niet dat Brabantia Latijn was, het klonk daarvoor te vertrouwd, even vertrouwd als bijvoorbeeld De Spechten of Braakhuizen. Ik vraag me ook af hoeveel Duitse kinderen weten dat Borussia - Borussia Dortmund, Borussia Mönchengladbach - van oorsprong de Latijnse naam is voor de landstreek Pruisen (in het Engels Prussia)

Namen en clubs vermeld in het artikel:

* Velocitas (Latijn: snelheid) - Velocitas 1897, Groningen

* Fortuna (Latijn: geluk) - Fortuna '54, Geleen, na een fusie met Sittardia uit Sittard werd de naam Fortuna SC (Fortuna Sittardia Combinatie), nog later Fortuna Sittard

* Achilles (Griekse held uit de Ilias) - Achilles '29, Groesbeek.

* Heracles (Griekse mythologische figuur, best bekend onder de verlatijnste naam Hercules) - Heracles Almelo, in Spanje: Hercules Alicante

* Sparta (Griekse stadsstaat, rivaal van Athene) - Onder andere Sparta Rotterdam; het is één van de populairste namen van sportteams wereldwijd

* Hermes (Griekse mythologische held) - Hermes DVS, Schiedam

* Xerxes (Vergriekste naam van Sjahansja of Sjarsha, Perzische koning uit de Oudheid) - Xerxes, Rotterdam. Legendarische club, na fusies Xerxes DHC, later Xerxes DZB. Spelers als Wim van Haneghem, Eddy Treijtel, Coen Moulijn en Faas Wilkes kwamen uit voor de club